Je hebt misschien wel eens dode kikkers gezien op de bodem van je vijver na een lange winter, en je vroeg je af hoe ze het echte winterweer kunnen doorstaan zonder voortdurend lucht te happen. Het is fascinerend dat deze amfibieën maandenlang kunnen overleven in een haast benauwde, zuurstofarme omgeving. Ontdek hier de wonderlijke manier waarop kikkers op de bodem van je vijver zonder lucht kunnen overleven, en wat jij kunt doen om ze te helpen!
Het geheim van de kikkers in de vijverbodem: ademhalen zonder lucht
In de winter duiken veel bruine kikkers weg naar de bodem van de vijver, waar ze zich ingraven in de modder en zich verschuilen tussen bladeren en plantenresten. Hier is het water kouder maar stabieler dan erboven. Tijdens de koude maanden gaat hun stofwisseling bijna volledig op pauze, een toestand die brumatie wordt genoemd.
Ondanks dat ze onder het ijs liggen en geen lucht kunnen opsnuiven, gebruiken deze kikkers een ongelooflijke natuurlijke truc: ze ademen via hun huid. Deze aquatische ademhaling maakt gebruik van zuurstof die oplost in het water en door hun dunne huid wordt opgenomen.
Wat gebeurt er met zuurstof en zwavelgas onder het ijs?
Op de bodem van de vijver ligt vaak een dikke laag modder, gevormd door afbraak van planten en bladeren. Dit slib produceert waterstofsulfide, een gas dat ruikt naar rotte eieren. Als de vijver in de winter dichtvriest, kan dit gas niet ontsnappen en hoopt zich op in het water.
Door deze ophoping daalt het zuurstofgehalte drastisch. Doordat de afbraakprocessen in het water doorgaan, verbruikt het water de zuurstof en raakt het snel op. Dit kan voor overwinterende kikkers levensgevaarlijk zijn en leiden tot verstikking.
Waarom je nooit oude potgrond moet hergebruiken voor je amaryllis
Kikkers en anaërobe omstandigheden: een gevaarlijke balans
Kikkers onder water moeten overleven in omstandigheden die steeds anaëroob, ofwel zonder zuurstof, worden. Dankzij hun vertraagde stofwisseling tijdens de brumatie verbruiken ze minder zuurstof. Dit maakt het mogelijk om maandenlang te overleven zonder lucht te happen.
Maar zodra het zuurstoftekort te groot wordt en het zwavelgas te veel, gaat het mis. Je hebt misschien wel eens opgeblazen dode kikkers en salamanders op het ijs gezien na een strenge vorstperiode. Dit komt niet door de kou, maar doordat ze simpelweg niet genoeg zuurstof kregen.
Hoe zorg je ervoor dat kikkers in jouw vijver veilig overwinteren?
Gelukkig kun je als vijverbezitter een enorme invloed hebben op het overleven van je kikkerpopulatie. Het is essentieel om de vijver jaarlijks schoon te maken, bijvoorbeeld eind oktober of begin november voordat de vorst echt intreedt. Verwijder zoveel mogelijk blad, afgestorven planten en slib van de bodem om het creëren van zuurstofarme omstandigheden te voorkomen.
Daarnaast kun je kleine luchtopeningen in het ijs faciliteren tijdens winterse periodes. Dit kan met een ijsvrijhouder of een bos oude rietstengels in het water die kleine open plekken vrijhouden. Zo krijgt het water zuurstof en blijft de ademhaling van de kikkers gewaarborgd.
Een originele tip die je kikkerpopulatie kan redden
Een vaak over het hoofd geziene maar effectieve methode is het gebruik van levende waterplanten om het zuurstofniveau in je vijver te verbeteren. Planten zoals waterlelies en fonteinkruiden functioneren als natuurlijke zuurstofproducenten en bieden tegelijkertijd schuilplekken voor kikkers. Door hun wortelstokken goed te onderhouden en terug te plaatsen na het schoonmaken, help je het ecosysteem in balans te houden.
Deze slimme aanpak voorkomt niet alleen anaërobe zones maar versterkt ook de hele waterkwaliteit, wat positief uitpakt voor allerlei andere aquatische dieren en insecten in je vijver. Het is een eenvoudig, 100% natuurlijke en chemievrije manier om je vijver en kikkers te beschermen.
Om te onthouden: Vermijd te veel slib en afgestorven planten in de vijver. Zorg jaarlijks voor schoonmaak vóór de winter en behoud natuurlijke zuurstofvoorziening met waterplanten en kleine ijsopeningen. Zo geef je je kikkers de beste kans om de winter zonder problemen te overleven.